Publicaties
Bij H 8 Autobiografisch schrijven
Bij H 8 IK kan er wel een boek over schrijven.
- lijstje: ‘Ik herinner mij’
- verander het perspectief
- leesbril autobiografische bundel
Een lijst maken: Ik herinner mij
Een mooie manier om herinneringen te verzamelen, is de opdracht: ‘Ik herinner mij’.
In een cursus lees ik dan een paar citaten voor, bijvoorbeeld uit:
Philip Freriks, ‘Ik herinner me’ (oorspronkelijk uit 2002)
Ik herinner me hoe de broodplank van mijn moeder was uitgehold door tientallen jaren zorgzaamheid/ Ik herinner me hoe ze mijn eerste artikelen uittikte op een vooroorlogse typmachine die niet te tillen was en dat ik ze dan op de fiets wegbracht naar het Nieuw Utrechts Dagblad op Kanaleneiland/…..
Of uit Tjtitske Jansen, ‘Koerikoeloem’(Podium 2007), met ‘Er was’
Er was mijn broer die mijn liefdesbriefjes voor een dubbeltje per stuk verkocht op het schoolplein/Er was mijn moeder die als ik ziek was appels voor me raspte/ Er waren zes uren in een cel vanwege het stelen van een pakje tampons/…..
Zij hebben een keur aan herinneringen neergeschreven, zonder er een helemaal uit te werken. Eigenlijk zijn ze bezig met het vullen van een schatkist, misschien voor jou ook een mooie start?
Gebruik de beginselen van het ‘vrij schrijven’ of ‘doorschrijven’: je schrijft achter elkaar door, haast zonder je pen van het papier te halen. Je begint steeds met ‘Ik herinner mij’ of ‘Er was’, en schrijft daar als het ware in steekwoorden een herinnering achter, een aantekening voor iets dat je later verder uit kunt werken.
Misschien helpt het je om een bepaalde periode te kiezen bijvoorbeeld je kleuterschool- of verlovingstijd. Of te denken aan voorwerpen die in je leven een belangrijke rol spelen, of aan huizen waar je gewoond hebt. Je kunt je ook concentreren op je gezinsleden, de vriendinnen uit je studietijd of op jonge liefdes. Maar dat hoeft niet, lukraak verzamelen is ook mooi.
Stel een limiet aan dit verzamelen, bijvoorbeeld: je doet dit 5 of 10 minuten. Of je doet dit tot aan de onderkant van je A4 vel.
Na dit ‘geweld’ leun je even achterover, je haalt een kop thee of loopt een rondje.
Daarna lees je alle ‘Ik herinner mij’ hardop aan jezelf voor. Je markeert de herinneringen die je het meest aanspreken en waar je wellicht meer mee zou willen doen.
Vervolgens werk je één van de gekozen regels verder uit in een tekst van bijvoorbeeld een halve of hele pagina. Je kunt eens proberen hoe het is om dit te doen in de tegenwoordige tijd (als was je dat jochie van tien jaar), of in de verleden tijd: dan spiegel je terug vanuit het nu op toen. Wat bevalt je het meest?
Na deze eerste stap zijn er misschien meer herinneringen die uitgewerkt willen worden. Dit is de schatkist waaruit je af en toe kunt putten.
En het kan geen kwaad die schatkist af en toe aan te vullen, weer een lijst te maken met ‘Ik herinner mij’ of ‘Er was’. Je zult merken dat het ene laatje het volgende opentrekt, ook als je eerst vreest dat je niets meer weet.
Verander het perspectief
Autobiografische verhalen kunnen erg particulier aanvoelen. Je vraagt je soms af of je dit wel zo ‘nabij’ wil vertellen. Vanwege de privacy bijvoorbeeld, of omdat je anderen niet wil opzadelen met teveel individueel leed.
Ik kreeg van Cootje Houdijk ooit een mooie opdracht: maak een lijstje met herinneringen aan je vroege jeugd, die je erg raken. Haal er een moment uit en zoom helemaal in, beschrijf dat heel dichtbij en filmisch, vanuit het perspectief van het kind van toen in de ik-vorm.
Doe daarna een stapje achteruit en beschrijf datzelfde voorval met meer afstand. Dat kun je doen door bijvoorbeeld van de ik een hij of zij te maken; door de plek te veranderen, of het moment. Beschrijf het voorval nu in de verleden tijd in de hij/zij vorm. Details mag je veranderen, als de sfeer van je eerste tekst maar overeind blijft, bijvoorbeeld de vrolijkheid of de dreiging.
Een leesbril voor een autobiografische bundel (sorry voor de onderstrepingen; ik krijg ze niet weg !?)
Net als bij de andere leesbrillen, is het leuk en leerzaam zo’n bril ook eens op te zetten als je autobiografische teksten van anderen leest.
Gebruik je de leesbril voor het versterken van je eigen tekst, kijk dan eerst eens welke van de criteria voor jou op dit moment het belangrijkst zijn.
Thema, doel(groep)
Is het duidelijk waarom en voor wie je deze verhalen hebt opgeschreven? Is het bijvoorbeeld vooral een terugblik, een verwerking voor jezelf? Of is het meer bedoeld voor anderen, om van te leren; of om meer te weten over bepaalde personen/periode?
Blijkt dit uit een inleiding, of uit de teksten zelf?
Opbouw
Hoe is de/je bundel opgebouwd? Chronologisch? Thematisch? Vanuit personages?
Zijn er hoofdstuktitels, en hoe functioneel zijn die hierin?
Perspectief
Vanuit welk perspectief(ven) wordt het verhaal verteld? Is dit bijvoorbeeld de volwassene van nu die terugkijkt? Is het het kind, een jongere persoon? Of een menging van beide? Hoe werkt dit, hoe is het evenwicht?
Tijd
Hoe (duidelijk en functioneel) is het gebruik van tegenwoordige, verleden, voltooide en eventueel toekomende tijd?
PersonagesWie is de hoofdpersoon? Is dat de schrijver, of zijn het anderen? Wisselt het of blijft het hetzelfde?
Zijn de personages levendig en geloofwaardig neergezet?
Wordt er voldoende gebruik gemaakt van dialogen en concrete scènes?
Afwisseling
Wisselen actie en reflectie, uitgeschreven scènes en stukjes samenvatting elkaar af?
Is er sprake van wisseling in sfeer, toon, of blijft die dezelfde? Hoe werkt dat?
Gebruik van beelden
Wordt er een film vertoond, heel concreet? Of is het meer een ‘vertellen over’, een beschouwing? Past dat bij het doel? Een mix kan natuurlijk ook.
Hoe wordt er vertoond: welke zintuigen worden vooral aangesproken? Wat voor effect heeft dat?
Worden er vergelijkingen gebruikt? Zijn die treffend?
Stijl
Wordt er suggestief geschreven, tussen de regels door? Of meer expliciet?
Kun je de ‘toon ’benoemen, bijvoorbeeld melancholiek, geestig, cynisch, gevoelig?
Past die bij het thema, de hoofdpersoon, het doel, de doelgroep?
Ritme
van woorden en zinnen. Is er afwisseling in de lengte van de zinnen?
En wordt er gevarieerd in zinsopbouw, in de volgorde van de zinsdelen?
EthiekHoe wordt er omgegaan met intieme gegevens en namen?
Voel je je als lezer een voyeur?
Of blijft het juist te geheimzinnig, voel je je teveel op afstand gehouden?