Blog

Goesting in mooie zinnen, op reis in de Vlaamse taal

  • 17/11/2013  |  Comments (1)

Bij de opening van de tentoonstelling Permeke (e.a.) in het Rijksmuseum Twenthe, hield ik 17-11-2013 een voordracht over de Vlaamse taal, aan de hand van wat tekstfragmenten uit Vlaams proza en poëzie van na 1980. Voor meer info en beelden van de expositie: http://www.rijksmuseumtwenthe.nl/nl/agenda/2013/11/17/rondom-permeke-vlaamse-expressionisten-uit-het-koninklijk-museum-antwerpen.
En bekijk ook zeker de compilatie van Peter Schoof voor OverUitdeKunst:
http://www.rtvoost.nl/tv/uitzending.aspx?uid=309724, of direct via  rtvoost.nl/uitzendinggemist/: Overuitdekunst 24/11/2013.

De Gobelinzaal was die zondagmiddag afgeladen vol, terwijl mijn inleiding nog maar het eerste programma-onderdeel was, vele uren voor de officiële opening. De hele middag barstte het Museum van volk en van leven!
Hier onder de tekst van mijn praatje. Deze keer een lange weblog, omdat er uitdrukkelijk is gevraagd naar de teksten.

Goesting in mooie zinnen, op reis in de Vlaamse taal
Vlaamse Salon, Rijksmuseum Twente, 17-11-2013

We beginnen met het allereerste: 'De Schepping'. Het is een verhaal dat Bart Moeyaert schreef voor de gelijknamige muziektheater- productie met het NBE, enkele jaren terug ook hier in Enschede.

In het begin was er niets. Het is moei­lijk om je dat voor te stellen. Je moet alles wat er nu is nog niet laten zijn. Je moet het licht uitdoen, en er zelf niet zijn, en dan ook nog eens al het donker vergeten, want in het begin was er niets, ook het donker niet. Als je het begin van alles wil zien moet je erg veel weglaten. Ook je moeder.              ....

Querido 20

Toen het Museum mij vroeg een inleiding te houden, zei ik eerst: maar ik ben toch geen Vlaamse? En ook geen 'echte' taalkundige.
Maar daarna realiseerde ik mij dat voor mij de Vlaamse taal heel speciaal is. Ik volg regelmatig poëziecursussen in Vlaanderen, en dompel mij dan onder in het taalbad van het Vlaams. Degene die mijn laatste bundel heeft geredigeerd, is ook een Vlaming. Wat trekt mij in het Vlaams?
Misschien komt het doordat in mijn Limburgse tongval ook iets zit van dat vloeiende zachte - dat de Vlaamse taal nog veel meer heeft.
En omdat ik houd van de precisie van de woorden: de ziekte van Pfeiffer heet bij de zuiderburen 'klierkoorts', een receptie in een hotel heet een 'onthaal', je vindt iets niet 'leuk', maar 'plezant'. De Vlamingen gaan niet naar de 'slager', maar naar de 'beenhouwer', en spreken niet van een 'portier of uitsmijter', maar van een 'buitenwipper'. Precies, en grappig.

Nu ik hierop gelet heb in deze voorbereiding, vind ik de geschreven taal niet eens zo heel verschillend van de onze. Het zit hem ook in de klank van de Vlaamse stemmen, dat zachte en glooiende van de klanken.
Luisteren we naar een cd met Dimtitri Verhulst, die dit voorjaar samen met een strijkkwartet hier in de Oude Kerk 'Die sieben letzte Wörte' van Haydn uitvoerde. Bij elk van de zeven muziekstukken schreef hij een kort lijdensverhaal, 'De zeven laatste zinnen' - maar dan van deze tijd. Een fragment van de 3e tekst, vooral vanwege de klank van zijn stem. Het is het begin van 'Vrouw, zie daar uw zoon':
Zolang er treinen rijden, is er hoop. Nu toch. Ook al weert de wereld voortaan de veel te schone woorden, lijkt elke vrolijke noot, hoe klein ook, misplaatst. Maar zolang er treinen rijden is er hoop, laat niemand dat in twijfel trekken.

Martha staat in het station en ze is daar niet alleen. Het is te zeggen: je kan er op de koppen lopen. In de zak van haar zondagse regenjas bewaart ze vier met hoofdvlees belegde boterhammen voor haar zoon die straks dit perron van zwaaiende hoeden tegemoet zal reizen en zal uitstappen, zoekend naar armen om in te vallen.    ....
uit: 'De zeven laatste zinnen', met het Ensor Strijkkwartet. Uitgeverij Contact 2010 (cd tekst, boekje, cd muziek)

Niet alleen de klank van zijn stem, ook de woorden vind ik on-Nederlands:'Schone woorden'. 'Hoofdvlees' ipv 'hoofdkaas'. En ook iets wat je veel hoort bij Vlamingen: tussenwerpsels als 'nu toch' en 'het is te zeggen'. Aarzelingen die de Vlamingen inbouwen, relativeringen, het minder rechtstreekse ook: 'Awel, dat zou ik toch nie zo gauw willen beweren, hee' ipv: 'Daar ben ik het niet mee eens'. 'Ik zie u zo graag' ipv 'ik hou van jou.'

Nu we het toch hebben over dat 'zo graag zien', het begin van een heel lang gedicht van Peter Verhelst, Die Liebe, bijna een litanie.

De manier waarop u slaapt - op uw buik, de hand naast uw hoofd,
zo weerloos, uw oogleden zo fijn gesneden als ze toe zijn.
Uw lichaam als een broze vaas.

De manier waarop u uw haren met uw vingers kamt.
De manier waarop u blij bent - alsof iets in u kwispelt.
De manier waarop u het vel van een avocado leeg schraapt
en u de groene boter met uw lippen van de lepel plukt...

Op de rest van dit lange gedicht uit 2012 zult u moeten wachten tot het officieel is uitgegeven.

Eén gedicht van een vrouw, Lut de Block : Eindelijk herfst

Ooft blaakt in oktoberzon. Een orgasme aan peren.
Minstens vijftig, volrond en rijp. Zij die niet vallen,
horen dringend geplukt. Behoed hen voor buikziek en
bitter. Ruik eens hoe geurig, voel met je lippen hoe smedig.
Ze zijn nog niet beurs, ze zijn niet te hard, je hoeft niet
te porren, te muizen, te gulpen. Je mag savoureren.
Ze liggen te wachten, ze barsten van weelde. Eindelijk
herfst, eindelijk vrucht. Het vuur laait hoog op. De oogst
en de zomer zijn binnen, het loof zal lang branden.


uit: 'De luwte van het late middaguur',  De Arbeiderspers 2002

Woorden als: ooft, buikziek, smedig, gulpen, savoureren: de taal is zinnelijk, zintuiglijk, vol.

Juist heel verstild is dan de tekst van Leonard Nolens (veel poëzieprijzen!) :

Laat

Vertraag.
Vertraag.
Vertraag je stap.


Stap trager dan je hartslag vraagt.

Verlangzaam.
Verlangzaam.
Verlangzaam je verlangen.

En verdwijn met mate.

Neem niet je tijd
En laat de tijd je nemen -
Laat.


uit: 'En verdwijn met mate' ,Querido 1996.

In dit ene kwartier kan ik u niet ook nog Erwin Mortier laten horen, Eddy van Vliet, Luuk Gruwez, Miriam Vanhee, Felix Timmermans, Hugo Claus, Daniel Billiet en vele anderen. Ik hoop deze lezing in uitgeklapte vorm nog eens elders te mogen houden.

We eindigen met twee korte gedichten van Herman de Coninck, twee liefdesgedichten uit
'Met de vedel'' - door hem zelf gelezen op cd.

1.

Zoals je binnenkwam en dag zei,
en uit je kleren en je woorden stapte


(het voorlaatste watje voor me uit-
deed was het woord 'lieveling'
en het laatste een glimlach; toen
opende je de haakjes en ik kwam erin
en je sloot ze)

zo ging je ook weer weg, trok
enkele veel te dunne woorden
van afscheid om je heen
en rilde.

2.

Je wandelde met jezelf en met mij
langs de zee, toen je plots
je huid wilde zijn en zwemmen
en geheimen toevoegen aan
het water

 en toen je weerkwam zei je
liefje, ik heb de maan gevangen.
Waar, vroeg ik, en je legde dun
een hand over je schoot
als een vinger op de lippen.


uit: Herman de Coninck, De gedichten
Arbeiderspers 1998 (1e druk)

Comments (1)

Nel van Berne

Dag Miriam, Nu pas kom ik tot je hele tekst lezen. Ik vind het nog steeds super. Hoop dat er ook 'cultuur-belangrijke'mensen dit meemaakten. De VVAO heb ik er al op attent gemaakt. Probus groepen (Leo zit hier in Regge en Dinkel), vooral gemengde (Enschede) zijn misschien ook afnemers. Ik ga achter 2 bundels aan. Fijne decembermaand... en tot GENOEGEN! Groet van Nel.

Reageer

Door op Verzenden te klikken gaat u akkoord met onze Privacyverklaring (AVG)

Quicklinks